Aktivlar aylanish ko‘rsatkichi kompaniyaning sotuvlari yoki daromadlari miqdorini uning aktivlari qiymatiga nisbatan o‘lchaydi. Ushbu ko‘rsatkich kompaniyaning o‘z aktivlaridan daromad yaratish uchun qanchalik samarali foydalanayotganini aniqlaydi.

Agar aktivlar aylanish ko‘rsatkichi yuqori bo‘lsa, bu kompaniyaning aktivlaridan samarali foydalanayotganini anglatadi. Aksincha, past aktivlar aylanish ko‘rsatkichi kompaniyaning o‘z aktivlarini samarali daromadga aylantira olmayotganini bildiradi.

Asosiy Xulosa

• Aktivlar aylanish ko‘rsatkichi – umumiy sotuv yoki daromadning o‘rtacha aktivlarga nisbati hisoblanadi.
• Ushbu ko‘rsatkich investorlarga kompaniyaning aktivlardan foydalanib, daromad yaratish samaradorligini tushunishga yordam beradi.
• Investorlar aktivlar aylanish ko‘rsatkichidan bir soha yoki guruhdagi kompaniyalarni solishtirish uchun foydalanadilar.

Aktivlar aylanish ko‘rsatkichi kompaniyaning aktivlari qiymatini formula maxraji sifatida ishlatadi. Yil davomida aktivlarning o‘rtacha qiymati yil boshidagi va yil oxiridagi balansdagi aktivlar qiymati asosida aniqlanadi. Ushbu ikkita qiymat yig‘indisi ikkiga bo‘linadi.

Umumiy sotuv yoki daromad kompaniyaning daromad bayonoti (Income Statement) orqali olinadi va formulada surat sifatida ishlatiladi.

Formula:

Tushuntirish:

• Umumiy Sotuvlar (Total Sales) – Yillik umumiy daromad.
• Boshlang‘ich Aktivlar (Beginning Assets) – Yil boshidagi aktivlar miqdori.
• Yakuniy Aktivlar (Ending Assets) – Yil oxiridagi aktivlar miqdori.

Bu formula kompaniyaning aktivlardan qanchalik samarali foydalanayotganini baholashga yordam beradi.

Aktivlar Aylanish Ko‘rsatkichining Ma’nosi

Aktivlar aylanish ko‘rsatkichi odatda yillik asosda hisoblanadi. Ushbu ko‘rsatkich qanchalik yuqori bo‘lsa, kompaniyaning faoliyati shunchalik samarali bo‘ladi, chunki yuqori ko‘rsatkich kompaniyaning har bir aktiv dollari uchun ko‘proq daromad hosil qilayotganini anglatadi.

Biroq, aktivlar aylanish ko‘rsatkichi turli sohalarga qarab farqlanadi.

• Savdo va iste’mol mahsulotlari sektoridagi kompaniyalar kichik aktiv bazasiga ega bo‘lsa-da, ularning sotuv hajmi yuqori bo‘ladi. Natijada, bu sohadagi kompaniyalar eng yuqori aktivlar aylanish ko‘rsatkichiga ega bo‘lishadi.
• Aksincha, kommunal xizmatlar (utilities) va ko‘chmas mulk (real estate) sohasidagi kompaniyalar katta aktiv bazasiga ega bo‘lib, past aktivlar aylanish ko‘rsatkichiga ega bo‘lishadi.

Bu ko‘rsatkich investorlar va moliyaviy tahlilchilar uchun kompaniyaning aktivlardan foydalanish samaradorligini baholashda muhim omil hisoblanadi.

Aktivlar aylanishi misollari

Walmart Inc. (WMT) Target Corporation (TGT) AT&T Inc. (T) va Verizon Communications Inc. (VZ) uchun 2023-moliya yili bo‘yicha aktivlar aylanish ko‘rsatkichi quyidagi jadvalda keltirilgan

Aktivlar aylanishi misollari

2023-yilgi yillik hisobot ma’lumotlari asosida

AT&T va Verizon kompaniyalarining aktivlar aylanish ko‘rsatkichi birdan past bo‘lib, bu telekommunikatsiya va kommunal xizmatlar sohasidagi kompaniyalar uchun odatiy hisoblanadi. Ushbu kompaniyalar katta aktiv bazasiga ega bo‘lib, aktivlarni sotuvga aylantirish sekinroq bo‘lishi kutiladi

Walmart va AT&Tning aktivlar aylanish ko‘rsatkichlarini solishtirish mantiqiy emas, chunki ular turli sohalarda faoliyat yuritadi. AT&T va Verizon o‘rtasidagi nisbiy aktivlar aylanish ko‘rsatkichlarini taqqoslash ushbu sohada qaysi kompaniya aktivlardan samaraliroq foydalanayotganini yaxshiroq aniqlashga yordam beradi. Jadvalga ko‘ra Verizon o‘z aktivlarini AT&Tga qaraganda tezroq aylantiradi

Har bir aktiv dollari uchun Walmart $2.51 daromad hosil qilgan, Target esa $1.98 daromad hosil qilgan. Targetning aktivlar aylanishi chakana savdo kompaniyasining sust savdo yoki eskirgan zaxiralarga ega ekanligini ko‘rsatishi mumkin. Asosiy aktivlar, masalan, ko‘chmas mulk yoki uskunalar, bo‘sh turgan yoki to‘liq quvvatda ishlatilmayotgan bo‘lishi mumkin

DuPont tahlili

Aktivlar aylanish ko‘rsatkichi DuPont tahlili ning asosiy tarkibiy qismi bo‘lib, bu tizim 1920-yillarda DuPont korporatsiyasi tomonidan turli korporativ bo‘linmalarning samaradorligini baholash uchun ishlab chiqilgan. DuPont tahlilining birinchi bosqichi kapital rentabelligini (ROE) uchta tarkibiy qismga ajratadi, jumladan aktivlar aylanishi, foyda marjasi va moliyaviy leverage

Bu yerda
AA = O‘rtacha aktivlar
AE = O‘rtacha kapital

Ba’zan investorlar va tahlilchilar kompaniyaning asosiy aktivlari yoki joriy aktivlari sotuvga qanchalik tez aylantirilayotganini o‘lchashga ko‘proq qiziqish bildiradilar. Bunday hollarda, tahlilchi quyidagi o‘ziga xos ko‘rsatkichlardan foydalanishi mumkin, masalan asosiy aktivlar aylanish ko‘rsatkichi yoki aylanma kapital koeffitsiyenti, bu esa ushbu aktiv sinflarining samaradorligini hisoblash imkonini beradi.

Aylanma kapital koeffitsiyenti kompaniyaning o‘z moliyaviy mablag‘laridan daromad yoki sotuv yaratish uchun qanchalik samarali foydalanayotganini o‘lchaydi.

Aktivlar aylanishi va asosiy aktivlar aylanishi

Aktivlar aylanish ko‘rsatkichi formulada umumiy aktivlarning o‘rtacha qiymatini ishlatadi, asosiy aktivlar aylanish ko‘rsatkichi esa faqat asosiy aktivlar ni hisobga oladi. Asosiy aktivlar aylanish ko‘rsatkichi (FAT ratio) operatsion samaradorlikni baholash uchun tahlilchilar tomonidan ishlatiladi. Ushbu samaradorlik ko‘rsatkichi daromad bayonotidagi sof daromadni balansda ko‘rsatilgan asosiy aktivlarga taqqoslaydi va kompaniyaning asosiy aktivlariga kiritilgan investitsiyalar orqali qancha sof daromad ishlab chiqarishini o‘lchaydi. Bunga ko‘chmas mulk, uskunalar va zavodlar (PP&E) kabi aktivlar kiradi

Asosiy aktivlar balans qiymati jamlangan amortizatsiya hisobga olingan holda ishlatiladi. Amortizatsiya esa asosiy aktivlarning qiymatini ularning foydali xizmat muddati davomida har yili xarajat sifatida hisobga oladi. Odatda, yuqori asosiy aktivlar aylanish ko‘rsatkichi kompaniyaning o‘zining asosiy aktivlariga kiritgan investitsiyalaridan samarali foydalanganini ko‘rsatadi

Aktivlar aylanishi nimani o‘lchaydi?

Aktivlar aylanish ko‘rsatkichi kompaniyaning aktivlardan foydalanib daromad yoki sotuv yaratish samaradorligini baholaydi. Bu ko‘rsatkich sotuv miqdorini umumiy aktivlar miqdoriga taqqoslab yillik foiz sifatida hisoblanadi. Aktivlar aylanish ko‘rsatkichini hisoblash uchun sof daromad yoki daromadni o‘rtacha umumiy aktivlarga bo‘lish kerak. Ushbu ko‘rsatkichning bir varianti sifatida faqat asosiy aktivlar ni hisobga oladigan asosiy aktivlar aylanish ko‘rsatkichi (FAT ratio) mavjud

Aktivlar aylanish ko‘rsatkichining cheklovlari

Investorlar aktivlar aylanish ko‘rsatkichidan o‘xshash aksiyalarni solishtirishda foydalanishi mumkin, ammo bu ko‘rsatkich fond bozori tahlili uchun barcha kerakli tafsilotlarni taqdim etmaydi. Kompaniyaning aktivlar aylanish ko‘rsatkichi har bir yilda sezilarli darajada o‘zgarishi mumkin. Investorlar aktivlar aylanishi ko‘rsatkichining o‘zgarishini vaqt o‘tishi bilan kuzatib borishi va aktivlardan foydalanish samaradorligi yaxshilanayotganini yoki yomonlashayotganini aniqlashi kerak

Yaxshi aktivlar aylanish ko‘rsatkichi qanday bo‘lishi kerak?

Aktivlar aylanish ko‘rsatkichlari turli sanoat tarmoqlarida farq qiladi, shuning uchun faqat bir xil sohadagi kompaniyalar solishtirilishi kerak. Masalan, chakana savdo yoki xizmat ko‘rsatish sohasi kompaniyalari nisbatan kichik aktiv bazasiga ega bo‘lib, savdo hajmi yuqori bo‘lishi mumkin. Bu esa yuqori aktivlar aylanish ko‘rsatkichiga olib keladi. Boshqa tomondan, kommunal xizmatlar yoki ishlab chiqarish sektoridagi kompaniyalar katta aktiv bazasiga ega, natijada ularning aktivlar aylanish ko‘rsatkichi past bo‘ladi

Kompaniya o‘zining aktivlar aylanish ko‘rsatkichini qanday yaxshilashi mumkin?

Kompaniya past aktivlar aylanish ko‘rsatkichini oshirish uchun quyidagi choralarni ko‘rishi mumkin

• Tez sotiladigan mahsulotlarni zaxirada ko‘proq saqlash
• Faqat zarur paytda ombor zaxirasini to‘ldirish
• Ish vaqti davomiyligini oshirish va mijozlar sonini ko‘paytirish

Just-in-time (JIT) zaxira boshqaruvi shunday tizimki, unda kompaniya kerakli materiallarni aynan kerak bo‘lgan paytda qabul qiladi. Masalan, avtomobil yig‘ish zavodi havo yostiqlarini o‘rnatishi kerak bo‘lsa, ularni oldindan omborda saqlamaydi, balki avtomobillar ishlab chiqarish liniyasiga kelganda qabul qiladi

Muhim xulosa

Aktivlar aylanish ko‘rsatkichi daromadni aktivlar bilan taqqoslaydigan moliyaviy ko‘rsatkichdir. Yuqori aktivlar aylanish ko‘rsatkichi kompaniyaning nisbatan kam miqdordagi aktivlardan yuqori daromad olish qobiliyatini anglatadi. Boshqa moliyaviy ko‘rsatkichlar kabi, aktivlar aylanish ko‘rsatkichi eng samarali bir sohadagi kompaniyalarni solishtirishda ishlatiladi