Inventar Aylanish Koeffitsiyenti (Inventory Turnover Ratio) Nima?

Inventar aylanish koeffitsiyenti kompaniyaning o‘z inventarini sotuvga aylantirish qanchalik samarali ekanligini o‘lchaydigan ko‘rsatkichdir. Ushbu nisbat kompaniyaning ma’lum vaqt ichida necha marta o‘z mahsulot zaxiralarini sotgani va qayta tiklaganini aks ettiradi.

Bu ko‘rsatkich biznesning sotuv darajasiga nisbatan ortiqcha inventarga egaligini baholash uchun ishlatiladi. Chunki ortiqcha inventarni saqlash va boshqarish xarajatlari ortib ketishi va samaradorlikni pasaytirishi mumkin. Inventar aylanish koeffitsiyenti odatda oylik yoki yillik davr uchun hisoblanadi.

---

Inventar Aylanish Koeffitsiyenti Qanday Hisoblanadi?

Kompaniyaning inventar aylanish koeffitsiyentini hisoblash uchun bir necha xil usullar mavjud. Odatda quyidagi formula qo‘llaniladi:

Inventar aylanish koeffitsiyenti = Sotilgan mahsulot tannarxi (COGS) / O‘rtacha inventar

Biz o‘rtacha inventarni yakuniy inventar o‘rniga ishlatamiz, chunki aksariyat kompaniyalarda inventar va sotuv yil davomida mavsumiy o‘zgarishlarga bog‘liq holda farq qiladi.

O‘rtacha inventar odatda quyidagi formula bilan hisoblanadi:

O‘rtacha inventar = (Boshlang‘ich inventar + Yakuniy inventar) / 2

Sotilgan mahsulot tannarxi (COGS) kompaniyaning daromad hisobotida topish mumkin.

---

Inventar Aylanish Koeffitsiyenti Hisoblash Misoli

Agar kompaniya bir yillik davrda

• $720,000 miqdorida sotilgan mahsulot tannarxiga ega bo‘lsa,
• Yil boshida $100,000,
• Yil oxirida esa $130,000 inventari bo‘lsa,
  avval o‘rtacha inventarni hisoblaymiz:

O‘rtacha inventar = ($100,000 + $130,000) / 2 = $230,000 / 2 = $115,000

Keyin inventar aylanish koeffitsiyentini hisoblaymiz:

Inventar aylanish koeffitsiyenti = $720,000 / $115,000 = 6.26

Bu kompaniya yil davomida o‘z inventarini 6,26 marta sotgani va yangilagani degan ma’noni anglatadi.

Inventar Aylanish Koeffitsiyenti Nima Uchun Muhim?

Inventar aylanish koeffitsiyenti biznes samaradorligini o‘lchash uchun muhim ko‘rsatkich hisoblanadi:

• 📈 Yuqori inventar aylanishi → Mahsulotlar tez sotilayotganidan va bozorga talab borligidan dalolat beradi.
• 📉 Past inventar aylanishi → Sotuv past yoki inventar ortiqcha bo‘lishi mumkin, bu esa biznes uchun samara va rentabellikni pasaytiradi.

Inventar aylanish koeffitsiyenti kompaniyaning zaxiralarini samarali boshqarayotganini va ishlab chiqarish hajmini to‘g‘ri rejalashtirayotganini ko‘rsatadi. Agar kompaniya o‘z mahsulotlariga bo‘lgan talabni noto‘g‘ri baholasa, u ortiqcha ishlab chiqarish va inventarni uzoq saqlash zarurati tufayli yo‘qotishlarga duch kelishi mumkin.

Investorlar inventar aylanishini tahlil qilishda kompaniyaning tarixiy ko‘rsatkichlari, rejalashtirilgan ITR (Inventory Turnover Ratio) va sanoat o‘rtacha ko‘rsatkichlari bilan solishtirish orqali biznesning samaradorligini va raqobatbardoshligini baholashadi.

Shuni ham unutmaslik kerakki, har bir soha va sanoatda inventar aylanish koeffitsiyenti sezilarli darajada farq qilishi mumkin.

Inventar Aylanish Koeffitsiyenti: Samarali Zaxira Boshqaruvi Qanday Bo‘lishi Kerak?

📢 Sizningcha, yuqori inventar aylanishi har doim ham kompaniya uchun ijobiy natijami? Yoki ba’zi hollarda past aylanish koeffitsiyenti biznesning barqarorligi uchun foydaliroq bo‘lishi mumkinmi?

💬 Fikrlaringizni izohlarda qoldiring! Siz qanday strategiyani afzal bilasiz – tez sotiladigan, kam zaxira saqlanadigan tizim yoki ortiqcha inventar bilan xavfsiz harakat qilish? 👇